Γουάιτχεντ, Άλφρεντ Νορθ

(Alfred North Whitehead, Κεντ 1861 – Κέιμπριτζ, Μασαχουσέτη 1947). Άγγλος φιλόσοφος. Σπούδασε στο Σέρμπορν (Ντόρσετσαϊρ) και στο Κέιμπριτζ της Αγγλίας και ειδικεύτηκε στη μαθηματική επιστήμη. Το 1898 εξελέγη μέλος της Royal Society. Έως το 1924 δίδαξε μαθηματικά στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου και από το 1925 φιλοσοφία στο Χάρβαρντ. Μεταξύ των έργων του περιλαμβάνονται: Δοκίμιο παγκόσμιας άλγεβρας (1898), Αρχές των μαθηματικών (1910-13), σε συνεργασία με τον Μπέρτραντ Ράσελ, Εισαγωγή στα μαθηματικά (1911), Η έννοια της φύσης (1920), Επιστήμη και νέος κόσμος (1925), Η λειτουργία του λογικού (1929) και Οι σκοποί της εκπαίδευσης (1929). Από τις επιστημονικές, λογικομαθηματικές μελέτες του, και μέσω μιας εξαντλητικής κριτικής των μεθόδων και των εννοιών που χρησιμοποιούνται από τους επιστήμονες, ο Γ. έφτασε να σχεδιάσει, κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ένα ευρύ μεταφυσικό σύστημα, στο οποίο κάθε όψη του σύμπαντος βρίσκει τον κατάλληλο ορισμό και την κατάλληλη δικαίωση. Η φιλοσοφία του οργανισμού βασίζεται στις βασικές έννοιες ή κατηγορίες της αναβλυζούσης εξέλιξης, της οργανικότητας της κοσμικής και κοινωνικής τάξης, στοιχεία της οποίας αποτελούν ένα ασταθές δίκτυο παγκόσμιας σχετικότητας. Γι’ αυτό κάθε στοιχείο ή συμβάν του σύμπαντος βρίσκεται σε σχέση συν-ανάπτυξης με όλα τα άλλα στη συνεχή εξελικτική πορεία του πραγματικού. Η εξελικτική αυτή πορεία εννοείται ως διάρκεια των συμβάντων στο πεδίο του χωροχρόνου, ενότητας του συνειδητού και ασυνείδητου στις ζωτικές λειτουργίες των οργανικών όντων. Οι στοχασμοί και οι αναζητήσεις του Γ. εκτείνονται από την επιστημονική μεθοδολογία έως τις έρευνες για την κατηγορηματική δομή του σύμπαντος, από τη θεωρία της εποπτικής γνώσης έως τις πιο σύνθετες λογικο-μαθηματικές μεθόδους, από την περιγραφή της λειτουργίας του Θεού, εννοούμενου ως διαρκούς ενότητας του γίγνεσθαι, έως τη δικαίωση της θρησκευτικής εμπειρίας των λαών και των ατόμων. Οι μελέτες του εκτείνονται, ακόμη, από την αυτοβιογραφική περιγραφή του διανοητικού περιβάλλοντος της νεότητάς του, έως τα πιο σύνθετα προβλήματα της σύγχρονης αγωγής. Όλη η φιλοσοφική προσπάθεια του Γ. κατευθύνθηκε στο να δώσει μια νέα έννοια στην επιστημονική έρευνα, στη μόρφωση, στην αγωγή, στον σύγχρονο πολιτισμό, τέτοια που να είναι μακριά από τα σχήματα του επιστημονικού και του πνευματικού κόσμου του 19ου αι. και πιο κατάλληλη για τις νέες, απροσδόκητα αναρίθμητες απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής.